การวิเคราะห์ระเบียบการค้าโลกที่เปลี่ยนแปลงในปี 2025
สถานการณ์ล่าสุดเกี่ยวกับสงครามการค้าระหว่างสหรัฐฯ และจีน (ภาษี 104% ของสหรัฐฯ และการตอบโต้ด้วยภาษี 84% ของจีน) สามารถวิเคราะห์ได้ว่าระเบียบการค้าโลกในปัจจุบัน (วันที่ 9 เมษายน 2025) มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมอย่างชัดเจน โดยอิงจากพัฒนาการของระบบการค้าหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ดังนี้:
1. บริบทดั้งเดิมของระเบียบการค้าโลก
- GATT (1947) และ WTO (1995): หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 โลกมุ่งสู่การค้าเสรีผ่านการลงนามในข้อตกลง GATT และต่อมาพัฒนาเป็น WTO เป้าหมายหลักคือการลดภาษีศุลกากรและอุปสรรคทางการค้า เพื่อส่งเสริมการค้าเสรี (free trade) และการเติบโตทางเศรษฐกิจทั่วโลก การเจรจารอบอุรุกวัย (1986-1994) เป็นจุดสูงสุดที่ทำให้อัตราภาษีทั่วโลกลดลงอย่างมีนัยสำคัญ
- หลักการพื้นฐาน: ระบบนี้เน้นความร่วมมือระหว่างประเทศ ความเท่าเทียมในการค้า และการหลีกเลี่ยงการกีดกันทางการค้า (trade barriers) โดยมีกฎกติกาที่ชัดเจนภายใต้กรอบ WTO
2. การเปลี่ยนแปลงในระเบียบการค้าโลก
จากข้อมูลและเหตุการณ์ล่าสุด สามารถระบุการเปลี่ยนแปลงได้ดังนี้:
ก. การกลับมาของนโยบายปกป้องผลประโยชน์ (Protectionism)
- บริบทเดิม: GATT และ WTO ส่งเสริมการค้าเสรี แต่ข้อมูลระบุว่าแม้แต่ประเทศพัฒนาแล้วก็ยังพยายามปกป้องผู้ผลิตและตลาดในประเทศด้วย "มาตรการที่ซับซ้อนและคลุมเครือ" ซึ่งยากต่อการตัดสินว่าเป็นการกีดกันทางการค้า
- สถานการณ์ปัจจุบัน: การที่สหรัฐฯ ขึ้นภาษี 104% ต่อสินค้าจีน และจีนตอบโต้ด้วยภาษี 84% เป็นตัวอย่างชัดเจนของนโยบายปกป้องผลประโยชน์ (protectionism) ที่ขัดแย้งกับเจตนารมณ์ของการค้าเสรี การกระทำนี้ไม่ใช่แค่การปกป้องผู้ผลิตในประเทศ แต่ยังเป็นการใช้ภาษีเป็น "อาวุธ" ในการต่อสู้ทางเศรษฐกิจและการเมือง
- การเปลี่ยนแปลง: แทนที่จะเจรจาภายใต้กรอบ WTO หรือลดภาษีตามหลักการค้าเสรี ประเทศมหาอำนาจกลับเลือกใช้มาตรการฝ่ายเดียว (unilateral measures) ซึ่งบ่งบอกว่าระเบียบการค้าโลกกำลังถอยห่างจากความร่วมมือไปสู่การเผชิญหน้า
ข. การท้าทายจากประเทศเกิดใหม่ (Emerging Economies)
- บริบทเดิม: ข้อมูลระบุว่า การเติบโตของจีนและอินเดียเป็น "แรงกดดัน" ต่อประเทศพัฒนาแล้ว ทำให้มหาอำนาจดั้งเดิม เช่น สหรัฐฯ ต้องปรับตัวหรือตอบโต้เพื่อรักษาดุลอำนาจ
- สถานการณ์ปัจจุบัน: จีนกลายเป็นคู่แข่งทางเศรษฐกิจหลักของสหรัฐฯ และการตอบโต้ด้วยภาษีของทั้งสองฝ่ายสะท้อนถึงความขัดแย้งระหว่าง "มหาอำนาจเดิม" (สหรัฐฯ) และ "มหาอำนาจใหม่" (จีน) การที่จีนไม่ยอมรับ "พฤติกรรมรังแก" และพร้อมสู้ถึงที่สุดแสดงให้เห็นว่า ประเทศเกิดใหม่ไม่ได้เป็นเพียงผู้ตามในระบบการค้าโลกอีกต่อไป แต่มีอำนาจต่อรองสูงขึ้น
- การเปลี่ยนแปลง: ระเบียบการค้าโลกที่เคยถูกครอบงำโดยประเทศพัฒนาแล้วกำลังถูกท้าทายโดยประเทศเกิดใหม่ ส่งผลให้เกิดการแบ่งขั้วอำนาจ (polarization) และลดบทบาทของ WTO ในการเป็นตัวกลางแก้ไขข้อพิพาท
ค. การลดทอนบทบาทของ WTO
- บริบทเดิม: WTO เป็นกลไกหลักในการกำกับการค้าโลกและแก้ไขข้อพิพาท แต่ข้อมูลระบุว่ามาตรการของประเทศพัฒนาแล้วมัก "คลุมเครือ" และตัดสินยากว่าเป็นการกีดกันทางการค้า
- สถานการณ์ปัจจุบัน: การที่สหรัฐฯ และจีนเลือกใช้ภาษีสูงลิ่วโดยไม่ผ่านการเจรจาหรือกลไกของ WTO แสดงถึงการเพิกเฉยต่อระเบียบการค้าที่มีกฎกติกา การที่จีนเรียกร้อง "ความเท่าเทียมและการเคารพ" แต่สหรัฐฯ เดินหน้านโยบายฝ่ายเดียว บ่งบอกว่า WTO อาจไม่มีอำนาจเพียงพอที่จะควบคุมสถานการณ์นี้
- การเปลี่ยนแปลง: ระเบียบการค้าโลกที่เคยยึดโยงกับกรอบพหุภาคี (multilateral framework) ของ WTO กำลังถูกแทนที่ด้วยนโยบายทวิภาคี (bilateral) หรือฝ่ายเดียวที่มีลักษณะเผชิญหน้ามากขึ้น
ง. สงครามการค้าเต็มรูปแบบ
- บริบทเดิม: สงครามการค้าในอดีต (เช่น ช่วงทศวรรษ 1930) นำไปสู่ความเสียหายทางเศรษฐกิจทั่วโลก และ GATT/WTO ถูกสร้างขึ้นเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดซ้ำ
- สถานการณ์ปัจจุบัน: สื่ออังกฤษ เช่น Financial Times และ The Guardian ต่างพาดหัวว่า "สงครามการค้าเต็มรูปแบบ" เริ่มขึ้นแล้ว ภาษี 104% ของสหรัฐฯ และ 84% ของจีนไม่ใช่แค่การตอบโต้เฉพาะหน้า แต่เป็นการยกระดับสู่ความขัดแย้งระยะยาวที่อาจลามไปยังประเทศอื่น
- การเปลี่ยนแปลง: การค้าโลกกำลังเคลื่อนจาก "ความร่วมมือเพื่อผลประโยชน์ร่วม" ไปสู่ "การแข่งขันเพื่อครองอำนาจ" ซึ่งขัดแย้งกับหลักการดั้งเดิมของ GATT/WTO
3. ระเบียบการค้าโลกเปลี่ยนไปอย่างไร
- จากความร่วมมือสู่การแข่งขัน: การค้าเสรีที่เน้นความร่วมมือถูกแทนที่ด้วยการแข่งขันระหว่างมหาอำนาจ โดยใช้ภาษีเป็นเครื่องมือกดดันและต่อสู้
- จากพหุภาคีสู่ทวิภาคี/ฝ่ายเดียว: บทบาทของ WTO ถูกลดทอน ประเทศเลือกดำเนินนโยบายตามผลประโยชน์ของตนเองมากกว่าปฏิบัติตามกรอบสากล
- จากมหาอำนาจเดิมครอบงำสู่การแบ่งขั้ว: การเติบโตของจีนและประเทศเกิดใหม่ทำให้ระเบียบการค้าโลกไม่ใช่เกมที่ครอบงำโดยตะวันตกเพียงฝ่ายเดียวอีกต่อไป แต่เกิดการแบ่งขั้วอำนาจระหว่างสหรัฐฯ และจีน
- จากเสถียรภาพสู่ความผันผวน: ภาษีสูงสุดในรอบศตวรรษ (ตาม Financial Times) และผลกระทบต่อตลาดหุ้น (เช่น FTSE) แสดงว่าระเบียบการค้าโลกกำลังเข้าสู่ภาวะไม่แน่นอนและผันผวน
4. สรุป
ใช่ ระเบียบการค้าโลกเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมอย่างแน่นอน จากระบบที่เน้นการค้าเสรี ความร่วมมือ และกฎกติกาสากลภายใต้ GATT/WTO กลายเป็นระบบที่เต็มไปด้วยการปกป้องผลประโยชน์ การเผชิญหน้า และการแบ่งขั้วอำนาจระหว่างมหาอำนาจเก่าและใหม่ สงครามการค้าระหว่างสหรัฐฯ และจีนในปัจจุบัน (เมษายน 2025) เป็นจุดเปลี่ยนที่ยืนยันว่าระเบียบการค้าโลกไม่ได้มุ่งสู่ความเป็นหนึ่งเดียวหรือเสถียรภาพอีกต่อไป แต่กำลังเข้าสู่ยุคแห่งความขัดแย้งและการปรับโครงสร้างอำนาจทางเศรษฐกิจครั้งใหญ่ ซึ่งอาจส่งผลกระทบยาวนานต่อเศรษฐกิจโลกในอนาคต
No comments:
Post a Comment